Bron: Jan de Heer
De Kerkbuurt: we gaan terug naar het jaar zo ongeveer 1050 en zien dan daar een groep mensen aankomen. Mogelijk kwamen zij uit Utrecht en waren zij door de Bisschop van Utrecht aangenomen als arbeiders om dit deel van de waard te ontginnen. Maar waarom streken zij juist in de huidige Kerkbuurt neer, om hun werk aan te vangen? De reden hiervan is dat zij op een zandlaag, aan geslipt door een stroom die van de rivier de Merwede de waart invloeide, wat vaste grond onder hun voeten vonden.
Al spoedig werd er een kapelletje gebouwd. En de bekende priester Hugo die als eerste een document waarop de naam Papendrecht voorkomt ondertekende. Het was toen in het jaar 1105. Vanaf dit jaar en enkele eeuwen later is weinig te achterhalen. Het kapelletje werd vervangen door een kerk van best wel een flinke omvang als men de tekeningentjes op kaarten kan geloven.
 |  |  |
We spraken nog eens met een wandelaar die hier rond 1650 liep. En vroegen hem wat hij zo zag. Hij vertelde dat hij allereerst het herenhuis dat gesticht is door jonkheer Thielman van Muijlwijck in 1644 tegenkwam, met een geweldige tuin en bogaard er achter gelegen. Wat bleef hier van over wat een wandelaar zo rond 1920 zag. Het huis en tuin stond er nog steeds maar helaas niet lang meer. Op de nu nog bestaande kelders van dit huis zijn drie woningen gebouwd, maar de boomgaard is er nog steeds. Kijken we vanaf deze plaats naar de buitenzijde van de dijk, dan was daar een smal strookje grond aan de voet van de dijk . Vele zalmschouwen en ander schepen zullen daar wel aangemeerd hebben gelegen.
In de jaren zo rond 1960 maakte Visser en Smit hiervan gebruik om vele drinkwater pijpleidingen te bouwen, die dan drijvend naar de plaats van bestemming werden vervoerd. Zie foto, waarop nog geen brug te zien is. Liep hij verder dan kwam hij bij het schoolhuis. Het was in die jaren de diaconie die dit schoolhuis beheerde. En stond haaks op de dijk. Naast de kerk.
Door brand verwoest is in 1841 een nieuw schoolhuis door de burgerlijke gemeente gebouwd, en om het verhaal maar af te maken is in 1928 een deel van de school welke inmiddels woonhuizen geworden waren gesloopt. Het eerste deel is blijven staan en is jaren gebruikt als bakkerij met woonhuis. Nu wordt er nog steeds gebakken, maar dan potten en schalen van klei. De Kleibakkerij. Dan volgt de kerk. In 1574 verwoest door de Spanjaarden Jaren later is er een geheel nieuwe kerk gekomen zie foto waar nog een deel van de oude kerk zichtbaar is.
Ook deze kerk is in 1855 in vlammen opgegaan. Oorzaak hiervan was een brand in een woonhuis dat voor de kerk langs de dijk stond. De kerk was dan ook evenwijdig aan de dijk gebouwd. Spoedig verrees er weer een nieuwe kerk. Nu haaks op de dijk gebouwd. Deze kerk heeft maar 30 jaar dienst gedaan en moest wegens bouwvalligheid gesloopt worden.
 |  |  |
Het was 1891 dat er weer een nieuwe kerk verrees. Gelijk aan de vorige. In 1929 is deze kerk uitgebreid met 2 zijbeuken. De spits van de toren gehaald en vervangen door een plompe vierkante toren. Dit op last van de burgerlijke gemeente die verplicht was een uitkijkpost te maken. Deze toren is in 2004 weer gesloopt wegen bouwvalligheid en de spits is weer herbouwd. Bovenstaande foto’s laten zien de veranderingen die in de loop van de jaren plaatsgevonden hebben.
We volgen onze wandelaar maar weer op de voet en zien hem verder op de dijk lopen en komt dan de molen van de familie Rijshouwer tegen. Jaren lang is hier het graan tot meel verwerkt. Een krantenbericht (van omstreeks 1900) verwoord het zo:
De bekende korenmolen van de fam. Rijshouwer alhier, herdacht dezer dagen zijn honderdsten verjaardag. Eigenaardig is, dat hij gedurende een eeuw steeds eigendom was van deze zelfde familie. Op een steen; aan de voorzijde van de molen aangebracht, vinden wij het volgende gebeiteld.
Weleer was ik van hout,
en nu van steen gebouwd,
een hoger vlucht gegeven,
zocht ik steeds mijn bestaan,
in het malen van graan,
zo nodig voor mijn leven.
Helaas maakte de slopershamer in 1917 ook een einde aan dit verhaal.
 |  |
Voor we naar Kraaihoek wandelen kijken we eerst nog eens naar de buitenzijde van de dijk. Onze wandelaar ziet de rivier met traag gaande zeilschepen, en vlak voor de molen was een korte dam aangelegd. Dit om de stroom te versnellen en de diepte van de rivier op peil te houden. In combinatie met de Veerdam. Bijgevolg was dat het tussenliggende gebied tussen de twee dammen vol slibde en er een uiterwaard ontstond die heel geschikt was als weiland nadat er een dam omgelegd was. Wel bleef hier ook een kreek Gantel over .
We zien langs een deel van de dijk wat werkgelegenheid komen De Basalt een steenbaas ging het gebied als opslagplaats gebruiken. De basalt steen werd uit Duitsland aangevoerd met rijnaken. Hier ter plaatse gelost, let wel meest met de hand en kruiwagens en dan in tjalken en klippers verder vervoerd naar de plaats waar de basaltstenen nodig waren. In krantenberichten lezen we nog wel eens dat hierbij heel wat ongelukken gebeurde. Wel was het voor de winkels en de cafés een bron van inkomen. Met zoveel schepen met bemanning voor de wal.
Er waren dan ook een aantal cafés in de Kerkbuurt aanwezig. Ook de ontstane polder werd benut als weiland en in de winter als ijsbaan. Totdat in 1920 de gehele polder opgespoten werd, met zand uit de rivier . direct daarna verrezen er huizen en werd een groot deel van de polder volgebouwd. Het opspuiten van zand had nog het vervelende gevolg dat er de enkele huizen aan de buitenzijde van de dijk gesloopt moesten worden. En de Gantel verdween ter plaatse.
Nu ruim 100 jaar later bestaan een groot gedeelte van de wijk nog steeds. Molenpolder werd de naam van de wijk. Ter ere van de reeds afgebroken molen. Maar tot nu toe is de wijk beter bekend als ’t Zand.
Nog enkele zaken na het verdwijnen van de steenoverslag. De firma Versteeg scheepsmotoren fabriek vestigde zich op dit terrein en bestaat nog steeds. Even verder de firma Van Wijnen een bouwbedrijf dat hier zijn materiaal opslag had. Op die zelfde plaats aan het water bouwde de familie Tukker hun bekende roeiboten. Bedrijvigheid alom. Er was ook een taxie bedrijf naast de slager. Niet te vergeten de kruideniers winkel. Wat we ook niet moeten vergeten de school” De Koningin Wilhelminaschool.” Gelegen onder aan de dijk . Allen de stoep naar het schoolplein is nog terug te vinden. Heel stijl, maar daar had men als kind geen last van. Nu is de school verdwenen en staan er keurige huizen.
Voor we verder gaan, eerst nog een stukje geschiedenis. In de roerige tijd tussen 1790 en 1815 speelde er heel wat af in het dorp. Maar de gevechten tussen de Fransen en de Prinsgezinden in de Kerkbuurt was wel het hoogte punt. Men trachten de Fransen die uit Gorinchem kwamen daar tegen te houden. Deze waren op weg naar de stad Dordrecht. Helaas lukte dit niet, en moest men op de vlucht waarbij nog twee gewonden vielen. Hoe dit verder afliep daar komen we nog wel op.
Denk nu nog maar aan de inkwartiering van soldaten in het dorp waar soms meer soldaten gehuisvest moesten worden, als er inwoners waren. Wat een ellende bracht dit niet te weeg. Veel zal hierover nog te schrijven zijn, maar dit valt een beetje buiten de wandeling.
Zo zijn we door de Kerkbuurt heen gewandeld . Alle belangrijke zaken zijn wel aan de orde geweest. Zo komen we in het volgende deel Kraaihoek.