Wandeling langs de dijk - 12 - Noordhoek

Bron: Jan de Heer

Zo zijn we gekomen in het Noordhoek. Wel een bijzondere naam voor dit stukje dijk. Deze naam is pas rond 1920 ontstaan, want eeuwenlang was de naam Moordhoek. En dat is nog gekker. De naam Noordhoek zou kunnen voort gekomen zij omreden dat de dijk en de rivier de Noord daar dicht tegen elkaar lagen. En de lelijke naam moest maar met 1 letter veranderd worden. Maar nu Moordhoek hoe komt men aan die naam. Men weet dat Papendrecht een Vrije Heerlijkheid was, Met een eigen rechtspraak. Nu zal het mogelijk zijn geweest dat er ook de doodstraf uitgesproken kon worden. Hoewel ik daar niets van heeft terug kunnen vinden. Maar er is een heel oude kaart die ik niet in bezit heeft waar ter hoogte waar nu de waterbus aanlegt een galg opgetekend staat. Mogelijk komt daar die naam vandaan.

Dan het was 1 februari 1953 dat door een hevige storm het opgezweepte water over de dijk sloeg, met gevolg dat de dijk bezweek en het water in een onstuimige vaart de Alblassserwaard onder water zette. Met spoed werd herstel van de dijk aangevangen. Enkele weken later was dijk weer hersteld en in maart was de polder weer als vanouds. Machtige pompen hadden het water weggezogen. Het stroom gat dat normaal bij een dijkdoorbraak ontstond werd gelijk weer opgevuld zodat er niets meer van te zien was. Als er niet jaren later een gedenksteen op de plaats van de doorbraak aangebracht was dan zal er niets meer van te merken zijn. Nu vind men onder aan de dijk in een groot aantal woningen.

Was dat alles wat in het Noordhoek te zien was. Daar komt de waterbus aan gevaren, richting Dordrecht of Rotterdam. Een verbinding over water. Opmerkelijk is dat de aanlegsteiger op de zelfde plaats licht waar de aanlegplaats van de Fop – Smit boten was die de dienst Gorinchem – Rotterdam aanlagen. De enige verbinding met Rotterdam. Al in 1850 kwam deze veer verbinding tot stand en heeft tot zeker 1930 stand gehouden. Waarna de waterbus rond 2000 deze plaats weer als halte ging gebruiken.

En de binnen zijde van de dijk: Het watergemaal. Het watergemaal hier is toch niets ander te zien dan de parkeerplaats ten behoeve van de waterbus? Dat klopt, maar dit is niet altijd zo geweest. We moeten nog eens denken aan de tijd dat de gehele Papendrechtse polder weiland was, doorsnede door vele sloten. En al deze sloten kwamen op het punt waar het latere watergemaal was uit. Nog een opmerking ; de polder Papendrecht was in zijn geheel omringd door dijken, denk maar aan de achter dijk die zich groten deels langs de rijksweg bevind. Alleen zou men nu niet meer zeggen dat dit een waterkering was. Tot 1597 was de afvloeiing wan het regenwater zou geregeld dat het via de Alblas de rivier de Lek instroomde. Maar ook het waterschap Beneden en Overwaard had veel te lijden gehad van de Spaanse overheersing, en had de geldmiddelen niet om alle waterkundige werken te herstellen. In 1597 besloot Papendrecht zich af te scheiden en een eigen bemaling te starten. De tekst van deze begint zo.

Alzoe die van Papendrecht zeer insisteren ( aandringen ) omme by de gemeene dorpen van de Nederwaart vrytets waterschap ontslagen te zyn heure moellens ( molens ) te versetten en eene nyeuwe boessen ophaar selve costen te maecken. En mits ook bij dezelve an Papendrecht eeuwelich vrytets waterschap te blyven.

En heel verhaal maar Papendrecht maakte een afwatering naar de Noord op de plaats waar nu de waterbus aanlegt met een sluis in de dijk waardoor het water uit de polder bij laag water de Noord invloeide. Maar door inklinking en verhoging van het waterpeil in de rivier, was dit niet meer voldoende om de polder droog te houden. Toen kwamen er twee wipmolens die de polder droog maalden.

Ook dit ging problemen opleveren zodat een molen verhoogd werd om trapsgewijs het water weg te malen. We zijn zo inmiddels in het jaar 1870 gekomen. Het viel voor de molens niet mee om de polder droog te houden. Maar inmiddels was er een nieuwe uitvinding gekomen in plaats van molens een stoomgemaal. Ook de polder Papendrecht besloot zo’n gemaal te instaleren.

In een krantenbericht van 7 juli 1870 van de Dordrechtsche courant staat het volgende: Heden is de laatste heipaal voor het stoomgemaal ten dienste van deze polder geslagen. Alvorens daartoe over te gaan is de paal door de gezamenlijke werklieden, in optocht door een gedeelte van de gemeente gedragen, tot aan het gemeente polderhuis, waar die werklieden van polders wegen op enige verversingen zijn onthaald. Terug gekeerd, werd de paal onder luid gejuich en in de tegenwoordigheid ener aanzienlijke menigte, tot de grond toe ingeslagen.

En zo maalde het gemaal wat later onder bediening van een stoker en machinist vele jaren. Het verzet bedroeg bij gemiddelde opvoer hoogte ongeveer 60 a 70 kubieke meter per minuut. Alleen de 20 meter hoge schoorsteen baarde na verloop van tijd nog wat zorgen, hij ging steeds schever staan, en moest na verloop van 26 jaar dus 1897 vervangen worden. Nog jaren heeft dit gemaal dienstgedaan totdat in 1987 de slopershamer een einde aan dit gebouw maakte. De reden hiervoor was de dijkverzwaring, en het hoogheemraadschap wilde geen buizen meer door de dijk hebben. Zo moest de polder weer op een andere wijze drooggehouden worden. Wat men bijna niet voor mogelijk had gehouden en in de tekst van de ontbinding van het waterschap stond “Voor eeuwig “ na enkele eeuwen is deze uitspraak al ontbonden en werd het water op de zelfde wijze afgevoerd naar de Alblas, en wel op de zelfde plaats.

	Noordhoek omstreeks 1900	Achterzijde stoomgemaal

Blijven we nog even aan de binnenzijde van de dijk. Net na het stoomgemaal zien als wandelaar in 1930 een aantal huizen benedendijks De eerste en tweede Boezemsingel, de naam spreek al voor zich zelf, de huizen langs de boezem ( toegangssloot ) van het gemaal. Op 22 maart 1913 werd door de heren Hermen en Jacob van Duijvendijk aanbesteed, het bouwen van 12 arbeiderswoningen met schuurtjes benevens het aanleggen van een weg en verbreden van de bestaande stoep. Op 6 maart 1914 werd opnieuw aanbesteed het bouwen van nog 12 arbeiders woningen aan de Boezemsingel Arbeiders woningen gebouwd ten behoeve van de werklieden van de scheepswerf recht tegenover de stoep van deze huizen.

Ook deze wijk is rond 1990 gesloopt. Woningen waren niet meer van deze tijd. En als we daar ter plaatse nu naar beneden kijken staat daar de Pelsersflat. Genoemd naar een smalle doorvaart in de Noord vroeger daar ter plaatse.